św. Aniela Merici

„Żyjcie życiem nowym!"
27 stycznia Urszulanki na całym świecie obchodzą największą dla nich uroczystość - dzień narodzin dla nieba ich duchowej Matki i Założycielki św. Anieli Merici. Trwa właśnie NOWENNA przed tą uroczystością. Z tej okazji prezentujemy jej charyzmat i duchowe dzieło, które trwa i – ciągle się rozwija.

„Rok Życia Konsekrowanego dotyczy nie tylko osób konsekrowanych, ale całego Kościoła" – napisał w liście apostolskim na rozpoczęcie tego roku Ojciec św. Franciszek . Podejmując jego zachętę chcemy nieco przybliżyć tę PASJĘ „dla Jezusa i dobra dusz", która ożywia i inspiruje wspólnotę - Urszulanek Unii Rzymskiej.

„Fantazja Ducha Świętego zrodziła różne sposoby życia i działania". Wśród wielkich zakonodawców, którzy ukształtowali historię chrześcijaństwa Ojciec święty wskazał także na naszą duchową Matkę i Założycielkę - św. Anielę Merici.
Św. Aniela żyła na przełomie XV i XVI w. we Włoszech. Czterdzieści lat swego życia przeżyła nad jeziorem Garda, prowadząc życie ukryte, wypełnione modlitwą, praktykami ascetycznymi, miłością i czynami miłosierdzia. Z tej intymnej relacji z Bogiem zrodziła się jej misja dzielenia się bogactwem wiary z innymi, niesienia pojednania, pokoju, rady i pociechy wszystkim potrzebującym wsparcia. Dla jej realizacji przeniosła się do Brescii i pozostała tam już do końca swego życia. Dla współczesnych sobie była początkowo jedną z wielu pobożnych kobiet, z czasem jednak coraz bardziej widoczną stawała się jej świętość i charyzmat słowa. Świadkowie jej życia w pośmiertnym procesie zeznawali: „Jej słowa rozpalały, były pełne mocy i słodkie, delikatne. Wypowiadała je z taką nową siłą i wdziękiem, że każdy mógł zostać zmuszony, by stwierdzić: tutaj jest Bóg" . Nic wiec dziwnego, że u jej drzwi tłoczyli się ludzie i to wszystkich stanów. „Zwracano się do niej, by zmienić życie na lepsze, by spisać testament, w związku z małżeństwem własnym lub by doprowadzić do małżeństwa dzieci, czy też położyć kres walce i konfliktowi. Wszystkim udzielała rad, wszystkich pocieszała. Dokonywało się to w taki sposób, że to co robiła, było więcej boskie, niż ludzkie". Aniela posiadała niezwykłą zdolność do wnikania w znaczenie słowa Bożego, która zdumiewała nawet wykształconych świeckich i kaznodziejów.

Duchowym owocem i zwieńczeniem całego jej życia było powołanie do istnienia Towarzystwa św. Urszuli. Formalnie stało się to 25 listopada 1535 roku w święto św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Regułę dla Towarzystwa opracowała sama Aniela, co było ewenementem. Była to bowiem pierwsza uznana przez Kościół Reguła życia ułożona przez kobietę! Aniela zaproponowała nową drogę doskonałości chrześcijańskiej: życie dziewiczą konsekracją w świecie, jak to było praktykowane w pierwszych wspólnotach chrześcijańskich. Pozostawać w świecie a zarazem być dziewiczymi oblubienicami Syna Bożego i żyć ewangelicznie w wierności Regule, zakładało głęboką osobistą przemianę wewnętrzną. Struktura i organizacja Towarzystwa miały ją umożliwić. Było to niewątpliwie – wg określenia Ojca św. Franciszka - stworzenie „miejsca alternatywnego", w którym żyje się ewangeliczną logiką daru, duchem braterstwa, przyjęcia różnorodności i wzajemnej miłości. Droga wytyczona przez Anielę został potwierdzona i wsparta autorytetem papieskim przez bullę Pawła III z 1544 r.

„Kościół nie rośnie przez prozelityzm, ale przez przyciąganie" . Aniela niewątpliwie przyciągała i nadal pociąga wielu za sobą poprzez świadectwo nowego życia, które zawsze jest dziełem Ducha Świętego i znakiem obecności Zmartwychwstałego Pana. Sama „przebudzona" była prorokiem zdolnym budzić innych, rozpalając w nich pragnienie świętości, pragnienie życia na miarę ewangelicznego radykalizmu. W chwili założenia Towarzystwa przystąpiło do niego 28 dziewic. Cztery lata później, w chwili śmierci założycielki, w szeregach urszulanek było ich już 150. Aniela nie sprecyzowała charakteru apostolstwa swoich córek. Chodziło jej przede wszystkim o ich wewnętrzny oblubieńczy związek z Chrystusem, z którego z kolei rodziło się ich duchowe macierzyństwo i apostolska płodność. „Głosić wiarę w Boga Najwyższego i trudzić się po to, aby Umiłowany był znany, kochany i uwielbiany przez wszystkie narody".

Dzieje urszulanek mogą zaskakiwać nie tylko różnorodnością podejmowanych dzieł apostolskich, ale też bogactwem form życia w jakie wcielał się urszulański charyzmat. Córki św. Anieli, wierne jej duchowi i zaleceniu: „Trzymajcie się dawnej drogi Kościoła i zwyczajów ustanowionych i potwierdzonych przez tylu świętych za natchnieniem Ducha Świętego. I ŻYJCIE ŻYCIEM NOWYM" (Rada 7, 22), z niezwykłą kreatywnością odpowiadały na potrzeby swoich czasów i środowisk, w których żyły. W dobie wprowadzania reform Soboru Trydenckiego decyzją Karola Boromeusza Towarzystwo św. Urszuli było zakładane niemal we wszystkich diecezjach Włoch dla nauczania katechizmu. W początkach XVII w. na terenie Francji Towarzystwo przekształciło się w Zakon (Ordo Sanctae Ursulae, stąd używany przez nas do dzisiaj skrót OSU). Była to odpowiedź na nowy poryw Ducha Świętego, która zaowocowała wielkim rozwojem klasztorów urszulanek w następnych latach: we Francji (w momencie wybuchu rewolucji było ich ok. 350, a liczba zakonnic sięgała ok. 10 000), w Belgii, w krajach niemieckich, w Holandii, Austrii, na Węgrzech, w Grecji, w Czechach i we Włoszech, a w następnym wieku w Chorwacji, Słowenii, Rumunii, Irlandii, Hiszpanii i Portugalii, a także w Brazylii i Luizjanie. Wkład ówczesnych zakładów naukowych urszulanek w szkolnictwo i wychowanie dziewcząt był analogiczny do tego, jaki odegrały kolegia jezuickie w stosunku do młodzieży męskiej.

Przynaglane tą samą gorliwością „o zbawienie dusz", która ożywiała św. Anielę, urszulanki wyruszały w świat, by siać i umacniać wiarę. Wielkim wydarzeniem w dziejach urszulanek był wyjazd w 1639 roku Maria od Wcielenia Guyard, urszulanki z Tour, do Kanady, by głosić Chrystusa i nauczać dzieci Indian i Francuzów w założonym zaledwie 6 lat wcześniej Quebec. Maria od Wcielenia została beatyfikowana w 1980 r., a w kwietniu 2014 roku kanonizowana. Była pierwszą kobietą i zakonnicą misjonarką, a zarazem wielką mistyczką, której pisma zaliczane są do klasyki francuskiej mistyki XVII wieku. Kształtowały one kolejne pokolenia urszulanek. Dziś czytamy w naszych konstytucjach: „Powołanie misyjne należy do tradycji naszego Instytutu. W odpowiedzi na usilne wezwania Kościoła i za przykładem naszej pierwszej misjonarki św. Marii od Wcielenia, liczne urszulanki idąc za wezwaniem Chrystusa opuszczają ojczyznę, by głosić Ewangelię wszystkim ludziom[...] Każda urszulanka będzie zainteresowana dziełem misyjnym" (Art.104).

U progu XX w. klasztory urszulanek znajdowały się już na wszystkich kontynentach i wtedy właśnie Duch Święty skierował je po raz kolejny na nowe drogi, wzywając przez Stolicę Apostolską autonomiczne dotąd klasztory do zjednoczenia się poprzez zawiązanie unii. Proces ten nie był łatwy, wymagał wielu ofiar i poświecenia dla przezwyciężenia trudności wynikających z różnic w konstytucjach i praktyce życia w poszczególnych klasztorach. A jednak udało się. W listopadzie 1900 roku doszło do zawiązania Unii Rzymskiej Zakonu św. Urszuli, do której początkowo przystąpiły 63 klasztory. Obok niej powstały jeszcze inne: unia urszulanek kanadyjskich, unia irlandzka czy federacja urszulanek języka niemieckiego. W świecie naznaczonym różnego rodzaju podziałami, idąc za wezwaniem Ducha Świętego, urszulanki podjęły świadomie pielgrzymkę w odwrotnym kierunku, by być zaczynem królestwa Bożego, królestwa pokoju i miłości, by być „mistrzami komunii", jej „świadkami i budowniczymi" . Budowanie jedności w różnorodności do dzisiaj stanowi istotny rys powołania urszulańskiego.

Na ziemie polskie urszulanki przybyły w 1857 roku zakładając pierwszy polski klasztor w Poznaniu, a kolejny w 1868 roku w Gnieźnie. Jednak z powodu polityki władz zaboru pruskiego dosyć szybko urszulanki musiały opuścić Wielkopolskę, przenosząc swoje klasztory do Galicji: z Poznania do Krakowa, a z Gniezna do Tarnowa. Te dwa polskie klasztory dały początek wielu następnym: w Kołomyi, Stanisławowie, Lwowie, Lublinie. W latach odbudowy państwa polskiego, włączając się w wysiłki integracji społeczeństwa polskiego po latach rozbicia, autonomiczne dotąd klasztory urszulańskie zawiązały w 1919 roku Unię Urszulanek Polskich. Konsolidacja sił pozwoliła na zakładanie kolejnych klasztorów i zakładów naukowych dla dziewcząt w Poznaniu, Rybniku, Gdyni oraz nowych fundacji w Sierczy, Pokrzywnie, Koszycach, Zakopanem i Rokicinach Podhalańskich. W okresie międzywojennym urszulanki polskie podjęły także swoją pierwszą misję w Charbinie na Dalekim Wschodzie (w Mandżurii), gdzie uruchomiły zakład dla polskich i rosyjskich dziewcząt, a następnie włączyły się w misję chińską.

Realizując wezwanie Matki Anieli, by żyć życiem nowym, odpowiadając na nowe wyzwania, w roku 1936 urszulanki polskie przyłączają się do Unii Rzymskiej. Odtąd klasztory polskich urszulanek stanowią polską prowincję Unii Rzymskiej Zakonu św. Urszuli. Dziś Unia Rzymska to 28 prowincji w 36 krajach. Polską prowincję stanowi ponad 300 sióstr, które żyją i pracują w 20 domach (15 na terenie Polski i 5 na terenie Ukrainy). Zgodnie z powierzoną nam przez Kościół misją: ewangelizacji poprzez nauczanie i katechizację, prowadzimy w Polsce przedszkola (2), szkoły podstawowe (3), gimnazja (3), licea ogólnokształcące (3, akademiki (3) oraz bursę dla uczennic ze szkół średnich w Tarnowie. Nasze siostry uczestniczą także w misji wychowawczej Kościoła angażując się w pracę katechetyczną oraz działalność ruchów młodzieżowych. Coraz bardziej też, odpowiadając na znaki naszych czasów, angażujemy się w zacieśnianie naszych więzi z siostrami z innych prowincji Unii Rzymskiej poprzez wspólną międzynarodowa formację naszych najmłodszych sióstr, wymianę międzynarodową w ramach personalnej pomocy siostrzanej oraz tworzenie międzynarodowych wspólnot misyjnych.

Na terenie Tarnowa Urszulanki działają od lipca 1877 roku. Jeszcze tego samego roku we wrześniu otworzyły sześcioklasową Szkołę Wyższą dla dziewcząt z pensjonatem. Od razu też przystąpiły do budowy nowych gmachów szkolnych. Inwestycje te trwały ponad 50 lat. Jako pierwsza ukończona została kaplica, dedykowana Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, poświęcona 20 października 1878 roku. Na przestrzeni minionych 137 lat, siostry wiele razy przekształcały swoje zakłady naukowe, stosownie do zapotrzebowania społeczeństwa, możliwości Zgromadzenia, a także zależnie od sytuacji politycznej w państwie. Zarys tej bogatej historii wzbogacony o liczne fotografie, przedstawiamy w osobnym artkule, do którego odsyłamy wszystkich zainteresowanych.

                                                                                                                             Opracowała s. Margarita OSU